سوسیس از کلمه یونانی Salsus به معناى «نمک شور» گرفته شده است.کالباس kielbasa نیز در واقع نوعی سوسیس لهستانی است.

در ایران به تمام سوسیس‌های حجیم که به طور معمول به صورت سرد مصرف می‌شوند کالباس گفته می‌شود.       

تاریخچه تولید سوسیس

 درباره تاریخچه تولید سوسیس اختلاف نظرهاى زیادى وجود دارد. عده‌اى معتقدند سومرى‌ها حدود 3 هزار سال قبل از میلاد مسیح نخستین تولیدکنندگان سوسیس بوده و چینى‌ها 589سال قبل از میلاد سوسیس را از گوشت بز و بره درست کردند.

حتى در ادبیات یونان و نوشته‌هاى هومر هم اثرات وجود سوسیس دیده شده است.درطول تاریخ، رومیان علاقه عجیبى به مصرف این نوع غذا داشته‌اند و همیشه در جشن‌هاى مذهبى خود از آن استفاده مى‌کردند. اما تعداد زیادى از مسیحیان با مصرف این نوع غذا مخالف بوده و حتى براى مدتى استفاده از سوسیس وکالباس را ممنوع اعلام کردند. دلیل این ممنوعیت استفاده از نوعى ماده کشنده در سوسیس براى به قتل رساندن افراد بوده است. در گذشته کالباسهایى با گوشت‌هاى تزیینى از ماده گاوهاى 8تا 9 ساله‌اى که دیگر قدرت زایمان نداشتند، گاوهاى پیر، سر گاوها، احشا شامل کبد، شش، گوشت‌هاى خرد و گاه ریزاستخوان‌هاى همراه برخى از این گوشت‌ها به اضافه مواد نگهدارنده تولید می‌شد.

موارد مصرف نیترات و نیتریت در سوسیس و کالباس

نیترات و نیتریت سدیم به عنوان نگهدارنده به سوسیس و کالباس اضافه می‌شوند تا مانع رشد باکتری‌های خطرناکی مانند کلستریدیوم بوتولینوم گردند. همچنین این مواد با ترکیب شدن با میوگلوبولین و هموگلوبولین گوشت، باعث ایجاد رنگ مطلوب صورتی رنگ در گوشت شده که به آن حالتی جذاب و تازه می‌بخشد. اگر چه به طور طبیعی گوشتی بااین مدت نگهداری نمی‌تواند چنین رنگی داشته باشد.به‌علاوه شروع فساد را در گوشت به تاخیر می‌اندازد و باعث حفظ عطر و طعم ادویه‌های آن می‌شود.

خطرات نیترات و نیتریت

نیترات و نیتریت مواد سرطان‌زایی هستند که وجود آنها در مواد غذایی تهدید کننده سلامت انسانها است.

مطالعات زیادی اثر سرطان‌زایی ترکیبات حاصل از نیترات و نیتریت را در حیوانات آزمایشگاهی و حتی انسان‌ها به اثبات رسانده است.

مشتقات مختلفی از این ترکیبات در ماده غذایی و یا در طی هضم و جذب در لوله گوارش، ایجاد می‌شود. این مشتقات ترکیبات مختلف آن.نیتروزوها می‌باشند که به آسانی شکل گرفته و اکثر آنها سرطان‌زا هستند. بسیاری از نیتروزآمین‌ها اختصاصا در اندام‌های خاص در ایجاد تومورهای بدخیم موثرند و حتی بسیاری از این ترکیبات از جفت نیز عبور می‌کنند. مطالعات نشان داده است که احتمال ایجاد تومورهای مغزی در نوزادان مادرانی که در طی دوران بارداری هفته‌ای یک بار یا بیشتر ‌هات داگ مصرف می‌کردند بیش از دو برابراست.

همچنین کودکانی که در ماه بیش از 10 ساندویچ کالباس مصرف می‌کردند 9 برابر بیشتر در معرض خطر سرطان خون قرار داشتند. در طی مطالعه‌ای این ترکیبات مسوول 67 درصد سرطان‌های پانکراس معرفی شدند.

به مرور با مشخص شدن اثرات جانبی خطرناک این نگهدارنده سازمان غذا و داروی آمریکا در مصرف این نگهدارنده تجدید نظر کرده است، قوانین را تغییر داده و میزان مصرف مجاز را کاهش داد.

مساله نیترات و نیتریت یکی از جنجال برانگیزترین موضوعات است و اکثر تولیدکنندگان سوسیس و کالباس و متخصصان امر بهداشت و تغذیه را روی در روی هم قرار داده است. در عمل به‌علت اینکه نگهدارنده مناسب‌تری به جای نیتریت معرفی نشده است نمی‌توان افزودن آن را به محصولات گوشتی منع کرد و از سوی دیگر نمی‌توان با قاطعیت عنوان کرد مقدار مورد مصرف امن است و اثر سرطان‌زایی ندارد حتی اگر فرض را بر این بگذاریم که تمامی‌کارخانه‌های تولیدکننده از استانداردهای موجود تبعیت می‌کنند و فقط در دوز مجاز از این ماده استفاده می‌کنند باز هم ریسک خطرزایی این ماده به جای خود باقیست و هرگز این خطر به صفر نخواهد رسید.

این حق مصرف کننده است که دقیقا بداند اجزای تشکیل دهنده غذای مصرفی او چه چیزهایی می‌باشد و چه مضرات و مزایایی برای او می‌تواند داشته تا باعلم براین موضوع بتوانند برای حفظ سلامت خود و خانواده بهترین را انتخاب کنند.

دیگر مضرات سوسیس و کالباس

سرانه مصرف سوسیس و کالباس در کشور ما پایین‌تر از کشورهای دیگر است ولی متاسفانه ما با چالش تغییر الگوی غذایی به سمت فست‌فود روبرو هستیم. بنابراین باید از حالا نگران تبعات این مساله باشیم. گذشته از مساله نیترات و نیتریت در سوسیس و کالباس، محتوای چربی به ویژه چربی‌های اشباع و ترانس در این محصول بالاست واینکه با جذب روغن در طی سرخ کردن چربی آن بالاتر می‌رود. هر 30 گرم سوسیس (حدود 1 سوسیس کوکتل ) 8 گرم چربی، 19 میلی‌گرم کلسترول و 320 میلی گرم سدیم دارد وکمتر از 3 درصد آهن موردنیاز را تامین می‌کند.

میزان بالای نمک در این محصول در ایجاد پرفشاری خون و همراه با بالا بودن فسفات باعث به هم خوردن تعادل کلسیم و فسفر شده و در جذب کلسیم تداخل ایجاد می‌کند. مصرف بالای فست‌فود دربرخی از جوامع، شیوع بیماری‌های قلبی عروقی، پرفشاری خون، چاقی و دیابت را افزایش داده است.

نظارت دقیق سازمان‌های مرتبط با امر سلامت، وزارت بهداشت و درمان و موسسه استاندارد بر اجرای صحیح استانداردهای تدوین شده در این امر به منظور حفظ سلامت همه ما ضروری است.

به‌علاوه امید است محققان در عرصه صنایع غذایی با تحقیقات بیشتر به روش‌هایی به منظور کاهش تولید این ترکیبات و جایگزینی مناسب و بی‌خطر به جای نیترات و نیتریت دست یابند.

توصیه‌ها

در جامعه کنونی زنان نیز در خارج از منزل کار می‌کنند و وقت کمتری برای پخت و پز دارند. ذائقه کودکان سوسیس و کالباس را می‌پسندد و پدر و مادرها غافل از مضرات آن کیف مدرسه بچه‌ها را با ساندویچ سوسیس و کالباس پر می‌کنند. بهترین میان وعده برای مدرسه بچه‌ها همان لقمه نان و پنیر و گردو یا کوکو و کتلت است.ذائقه کودکانتان را به سوسیس و کالباس عادت ندهید.

تنها توصیه ما این است که با توجه به آنچه گفته شد در مصرف سوسیس و کالباس زیاده‌روی نکنید. بهتر است مصرف سوسیس و کالباس را حداکثر به 2 هفته یک‌بار محدود کنیم. در زمان خرید به مارک، پروانه ساخت محصول و نیز مهر استاندارد دقت کنیم و حتما برای کاهش خطر تشکیل نیتروزامین‌های سرطان‌زا منابع ویتامین C را با آن مصرف کنید. آب مرکبات و گوجه فرنگی با محتوای بالای ویتامین C تا حد زیادی مانع تشکیل این ترکیبات سرطان‌زا می‌شود